Atrofi, tıbben bir organ veya vücut dokusunun genellikle hastalık, beslenme bozukluğu, yetersiz kullanım ya da yaşlılık gibi çeşitli faktörler nedeniyle küçülerek işlevini yitirmesi ve hacminde azalma yaşanan bir süreçtir.
Atrofi Türleri
Atrofi türleri iki ana kategoride incelenebilir: fizyolojik atrofi ve patolojik atrofi.
- Fizyolojik atrofi: Bu tür atrofi doğal yaşamsal süreçler sonucunda ortaya çıkan hücre ve dokuların boyutlarında küçülmedir. Fizyolojik atrofi, özellikle yaşlanma sürecinde hücrelerin normal olarak fonksiyonlarını yitirmesiyle ilgilidir. Örneğin, çocukluktan ergenliğe geçiş sırasında timus bezinin (bağışıklık sistemi ile ilişkili bir organ) büzülmesi fizyolojik atrofidir.
- Patolojik atrofi: Bu tür atrofi, hastalık veya hasar nedeniyle hücrelerin normal işleyişinin bozulmasından kaynaklanan doku ve organlardaki küçülmelerdir. Patolojik atrofiler, travma, enfeksiyon, otoimmün hastalıklar veya uyaran eksikliği gibi bir dizi nedenden kaynaklanabilir.
Atrofinin Nedenleri
Atrofi, bir organın, doku veya kas grubunun küçülmesi veya zayıflaması olarak tanımlanır. Atrofiye, genellikle iki temel sebep yol açar: kullanılmama veya hareketsizlik ve hasar veya hastalıklar.
- Kullanılmama veya hareketsizlik: Uzun süreli hareketsizlik, kaslar üzerinde olumsuz etkiler yaratır. Fiziksel aktivite eksikliği nedeniyle kas lifleri zayıflar ve azalırken kas hacmi ve gücü azalır. Hareketsiz yaşam tarzları, uzun süreli yatak istirahati veya immobilize edilmiş bir ekstremite atrofiye katkıda bulunan başlıca faktörlerdendir.
- Hasar ve hastalıklar: Hasara bağlı olarak atrofi yaşanabilir. Bu hasar, sakatlanma sonucu olabileceği gibi, nöromüsküler hastalıklardan kaynaklanan sinir hasarı da olabilir. Örneğin, multipl skleroz ve Parkinson hastalığı gibi sinir sistemi rahatsızlıkları kas atrofisine neden olabilir. Ayrıca travmatik beyin hasarı ya da omurilik yaralanması da atrofik kasları tetikleyebilir.
Atrofi İle İlgili Bazı Hastalıklar
Atrofi, vücuttaki kasların zayıflamasına ve kaybolmasına yol açan bir süreçtir. Bu durum, çeşitli hastalıklar ve koşullar nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Yazımızın bu bölümünde, atrofiye bağlı gelişen iki önemli hastalık olan spinal kas atrofisi (SMA) ve multipl skleroz (MS) hakkında bilgi vereceğiz.
Spinal Kas Atrofisi (SMA)
Spinal kas atrofisi, ana kas aktivitelerinin kontrol edildiği omurilikte bulunan hücrelerin işlevini yitirmesi sonucu ortaya çıkan genetik bir hastalıktır. SMA, kademeli olarak kas gücünün azalması ve hareket kabiliyetinin kaybına neden olmaktadır. Bu durumun dört ana tipi bulunur ve her tip belirsizlik döneminde kendini gösterir:
- SMA Tip 1: Yenidoğan döneminde görülür ve ilk altı ay içerisinde belirtileri başlar.
- SMA Tip 2: Genellikle 7 – 18 aylıkken ortaya çıkan bu tip, daha yavaş ilerlemekte ve genellikle çocuklarda tekerlekli sandalyeye bağımlılıkla sonuçlanmaktadır.
- SMA Tip 3: 2 yaşından sonra başlayan bu tip SMA, daha yavaş ilerler ve etkilenen bireylerin normal yaşam sürelerini sürdürme yeteneğine sahip olmalarına rağmen, zamanla kısıtlı hareketlilik yaşayabilir.
- SMA Tip 4: Yetişkinlerde görülen bu tip, yavaş ilerleyen ve yaşam kalitesini etkileyebilse de genellikle yaşam süresini kısaltıcı bir etkisi yoktur.
Multipl Skleroz (MS)
Multipl skleroz (MS), merkezi sinir sistemi olarak bilinen beyin ve omuriliği etkileyen otoimmün bir hastalıktır. MS hastalarında, sinirleri koruyan miyelin adı verilen maddeler zarar görmekte ve atrofiye neden olmaktadır. Bu durum, sinyallerin sinirler arasında iletilmesinde sorunlar yaşanmasına ve sonunda işlev kaybına yol açmaktadır.
MS belirtileri kişiden kişiye değişmekle birlikte, genellikle aşağıdaki gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır:
- Kas zayıflığı
- Koordinasyon problemleri
- Denge sorunları
- Yorgunluk
- Uyuşma veya karıncalanma
