Eritrositler, yani kırmızı kan hücreleri, vücudumuzda oksijen taşıma görevini üstlenen önemli kan hücreleridir. Eritrositlerin ana işlevi, solunum sisteminden alınan oksijeni dokulara ve hücrelere ulaştırarak verimli bir metabolizma sağlamaktır.1 2 Aynı zamanda, karbondioksit gibi atık maddeleri doku ve hücrelerden alarak solunum sistemine geri götürme işlemini gerçekleştirirler. Bu sayede vücut dokularında enerji üretimi ve hayati fonksiyonların sürdürülmesine yardımcı olurlar.
Eritrositlerin Yapısı ve İşlevi
Eritrositlerin temel bileşenleri:
Eritrositler, yani kırmızı kan hücreleri, hemoglobin, su, iyonlar ve metabolik proteinler içerir. Hemoglobin, eritrositlerin oksijen taşıma kapasitesinden sorumlu olan ana bileşendir.
Hücre zarı ve çekirdeğinin yapısal özellikleri:
Hücre zarı, hücrenin dışını saran ve içeriğini çevreleyen lipidlerden oluşan bir yapıdır. İçerisinde proteinler ve karbonhidratlar da bulunan hücre zarı, maddelerin hücre içine giriş ve çıkışını düzenler ve hücreye şekil verir. Her koşullarda kalabalık olan bu semtte halkalı escort bayanları sizleri bekliyor. Çekirdek ise DNA ve RNA gibi genetik malzemeyi barındıran hücrenin kontrol merkezidir. Çekirdek zarı ile çevrili olup içinde kromatin adını verilen yapılar bulunur.
Oksijen ve karbondioksit taşıma işlevi:
Kan damarlarındaki eritrositler, solunum sisteminden alınan oksijeni dokulara taşır ve bu süreçte hemoglobin ile bağlanır. Hücrelerde gerçekleşen metabolik süreçler neticesinde oluşan karbondioksit ise eritrositlere bağlanarak akciğerlere taşınır. Bu süreçte karbondioksit de hemoglobin ile bağlanarak karbaminohemoglobin oluşturur. Daha sonra karbondioksit, akciğerlerde dışarıya atılır ve oksijen tekrar alınarak kan dolaşımına girer.
Eritrosit Üretimi ve Dolaşımı
Kemik iliğinde eritrosit üretimi (eritropoez), eritropoetin hormonunun rolü ve eritrositlerin yaşam döngüsü ile dalakta parçalanması üzerine bilgi aşağıda sunulmuştur:
Kemik İliğinde Eritrosit Üretimi (Eritropoez):
Eritropoez, kemik iliğinde gerçekleşen olgun eritrositlerin (kırmızı kan hücreleri) üretim sürecidir. Bu süreç, hemoglobin taşıyan eritrositlerin ana görevi olan oksijen taşıma kapasitesini sağlar. Eritropoez, öncü hücrelerden başlayarak dört aşamalı bir süreçtir: proeritroblast, bazofilik eritroblast, polikromatofilik eritroblast ve retikülosit.
Eritropoetin Hormonunun Rolü:
Eritropoetin (EPO), böbrekler tarafından üretilen bir hormondur ve kemik iliği üzerinde etkisi bulunan anemi önleyici bir glikoproteindir. Oksijen seviyelerinin düşük olduğu durumlarda EPO salgısı artar ve bu da kemik iliğindeki eritropoez sürecinin hızlanmasına neden olur. 3 Bu sayede vücut, esas görevi olan oksijen taşıma kapasitesini koruyabilir.
Eritrositlerin Yaşam Döngüsü ve Dalakta Parçalanması:
Eritrositlerin yaşam döngüsü yaklaşık 120 gün sürer. 4 Bu süre zarfında eritrositler, oksijen taşıma kapasitesini yerine getirir. Yaşamlarının sonunda, eski ve işlevsiz olan eritrositler dalak adı verilen organ tarafından parçalanır ve elimine edilir. 5 Dalak, eritrosit yıkımını sağlayan makrofajlar adı verilen hücreleri içerir. Parçalanan eritrositlerin bileşenleri (hemoglobin, demir, globin) daha sonra kandaki yeni hücre üretiminde yeniden kullanılır.
Eritrosit Hastalıkları ve Bozuklukları
Anemi nedenleri ve türleri
Anemi, kandaki kırmızı kan hücrelerinin veya hemoglobin miktarının azalması durumunu ifade eder. 6 Anemi nedenleri arasında demir eksikliği, vitamin B12 eksikliği, folat eksikliği ve bazı genetik hastalıklar bulunur.
- Demir eksikliği anemisi: Bu tür anemi, vücuttaki demir miktarının yetersiz olması nedeniyle oluşur. Demir eksikliği anemisi en sık rastlanan anemi türüdür.
- Megaloblastik anemi: Vitamin B12 veya folat eksikliğine bağlı olarak gelişen bu anemi türünde, kırmızı kan hücreleri normalden büyük ve olgunlaşmamışdır.
- Hemolitik anemiler: Kırmızı kan hücrelerinin normal ömründen daha erken parçalanarak yok oldukları bu anemi türünde, kemik iliği yeni hücre üretmekte yetersiz kalır.
- Aplastik anemi: Kemik iliğinin işlevsiz hale gelerek hücre üretemeyeceği duruma denir. İlaçlar, radyasyon tedavisi gibi bazı nedenlerle meydana gelebilir.
Hemoglobinopatiler: orak hücreli anemi ve talasemi
Hemoglobinopatiler, hemoglobinin yapısında veya üretiminde sorunlar olan genetik hastalıklardır. Orak hücreli anemi ve talasemi en bilinen hemoglobinopatilerdir.
- Orak hücreli anemi: Hemoglobin molekülünün anormal yapıda olması sonucu kırmızı kan hücrelerinin orak şeklini alarak tıkanmaya ve oksijen taşıma kapasitesinin düşmesine neden olan bir hastalıktır.
- Talasemi: Hemoglobin zincirlerinden birinin eksik veya anormal üretilmesi durumudur. Talasemi alfa ve beta olarak iki tipe ayrılır. Talasemi, organ hasarına, kalp problemlerine ve gelişme geriliğine yol açabilir.
Diğer eritrositoloji hastalıkları: sferositoz, eliptositoz vb.
Eritrositoloji hastalıklarının diğer örnekleri şunlardır:
- Sferositoz: Bu kalıtsal bir rahatsızlıktır ve eritrositlerin (kırmızı kan hücreleri) anormal şekilleri nedeniyle, hücre zarlarının deformasyonlarına yol açar. Sferositoz, alyuvarların ömrünün kısalmasına ve dolayısıyla hemolitik aneminin oluşmasına neden olur. Tedavi olarak, folik asit takviyeleri ve bazı durumlarda splenektomi (dalak çıkarılması) önerilebilir.
- Eliptositoz: Eliptositoz da kalıtsal bir hastalıktır ve eritrositlerin eliptik şekil almasına yol açar. Bu durum, kan dolaşımında hücrelerin daha hızlı şekilde parçalanmasına neden olur ve hemolitik anemiye sebep olabilir. Hastaların çoğu genellikle semptomsuzdur; ancak, şiddetli vakalarda tedavide transfüzyonlar yapılabilir.
- Diğer eritrositoloji hastalıkları: Bunlar arasında stomatositoz, piroplazmoz gibi rahatsızlıklar bulunmaktadır. Bu tip rahatsızlıkların tedavisi, doğru tanının konulması ile başlar, ardından belirtilere göre spesifik takviyeler veya ilaçlar verilebilir.
Eritrosit hastalıklarının tanı ve tedavisinde, konusunda uzman bir hematolog ile çalışmak önemlidir. Doktorunuzla yapılandırılmış bir tedavi planıyla, bu rahatsızlıkların belirtileri azaltılabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir.
İleri Okuma
- https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/eritrosit-rbc/#genel-tanitim ↩︎
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Alyuvar ↩︎
- https://www.uptodate.com/contents/diagnostic-approach-to-the-patient-with-erythrocytosis-polycythemia ↩︎
- https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-erythrocytosis ↩︎
- https://www.nhs.uk/conditions/erythrocytosis/ ↩︎
- https://npistanbul.com/eritrosit ↩︎
