Glüten, birçok insanın sağlığı için önemli olan bir protein bileşikleridir. Başta buğday, arpa ve çavdar olmak üzere, birçok tahıl çeşidinde doğal olarak bulunan bu bölgeler halen toplum ve yemekte önemli bir hammaddedir. Ancak glüten, tüm insanlar için dost canlısı değildir – özellikle çölyak hastalığı olanlarda ve hassas kişilerde bağırsak sorunlarına neden olabilir.
Çölyak hastalığı, vücudun bağışıklık sistemini etkileyen otoimmün bozukluktur. Glüten tüketimi ile tetiklenir ve ciddi mide-bağırsak rahatsızlarına yol açar. Bu durum bir süreliğine infiamasyon ve besin emilimi ile ilgili problemlere yol açabilir. 1
Glütene duyarlılık ise, genellikle daha az şiddetli semptomlarla kendini gösterir; mide ağrısı ve şişkinlik gibi sindirim sistemine bağlı rahatsız edici belirtilere neden olur. 2Glütensiz diyet uygulayan kişilerin sayısı artmaktadır çünkü bazı kişiler glütensiz diyetinin daha sağlıklı olduğunu düşünüyor.
Özetlemek gerekirse, glüten; buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan önemli bir proteindir. Bazı kişiler, çölyak hastalığı ve glütene duyarlılık nedeniyle bu tür ürünleri tüketemez. Glütensiz yiyecek alternatiflerinin artışı sayesinde, bu kişilerin sağlıklı bir diyet sürdürmesine yardımcı olacak daha fazla seçenek mevcuttur.
Glüten İçeren Gıdalar
Glüten, özellikle buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein bileşenidir. 3 Bazı bireyler için sağlık sorunlarına yol açabilen bu madde, genellikle sindirim problemleri ve glüten intoleransına neden olabilir. Bu yüzden, sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek için hangi gıdaların glüten içerdiğini bilmek önem taşır. İşte günlük hayatta sıklıkla tükettiğimiz glüten içeren gıdalara dikkat etmemiz gereken dört ana grup:
A. Ekmek ve Tahıl Ürünleri: Glüten içeren en temel gıda maddeleri arasında ekmek ve tahıl ürünleri yer alır. Buğday, çavdar ve arpa esaslı ekmekler, pideler, simitler ve diğer tahıl ürünleri glüten açısından zengindir. Eğer glüten hassasiyeti yaşıyorsanız, glütensiz unlar kullanarak yapılan ekmeği tercih edebilirsiniz.
B. Makarna ve Hamur İşleri: Makarna ve hamur işleri de glüten içeren gıdalar arasındadır. Bu nedenle makarna, börek ve mantı gibi geleneksel Türk mutfağına özgü yiyeceklerde kullanılan unlu mamullere dikkat etmek gerekir. Glütensiz alternatiflerle zenginleştirilmiş makarna, börek veya mantı seçeneklerini denemeyi düşünebilirsiniz.
C. Bisküvi ve Atıştırmalıklar: Glüten içeren gıdalar denince akla ilk gelenlerden biri de bisküvi ve çeşitli atıştırmalıklardır. Buğday esaslı unlarla yapılan bisküviler, kekler, gevrekler ve çerezler de glüten içerir. Glütensiz kırmızı etiketli ürünler tercih ederek bu hassasiyeti olanlar için daha sağlıklı seçimlere yönelebilirsiniz.
D. Gıda Katkı Maddeleri: Gıda üreticileri, ürünlerin daha uzun ömürlü olması ve daha iyi kıvamda olması için bazen glüten içeren katkı maddeleri kullanabilirler. Özellikle hazır gıdalar, hızlı tüketim yiyecekleri ve çeşni maddelerinde dikkatli olmakta fayda var. İçerik listesini dikkatle inceleyerek doğru seçimleri yapabilirsiniz.
Glüten İçermeyen Gıdalar
Glüten içermeyen gıdalar, son yıllarda giderek daha popüler hale gelen bir beslenme trendi haline gelmiştir. Glüten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür ve bazı insanlar için sindirimi zordur. Özellikle de çölyak hastalığı gibi glüten hassasiyeti olan kişiler için bu tür gıdalara yönelmek önemlidir. İşte glüten içermeyen gıda kategorilerine dair bilgiler: 4
A. Meyve ve Sebzeler: Doğal olarak glüten içermeyen meyve ve sebzeler, herhangi bir diyetin temelidir ve sağlıklı bir yaşamın anahtarını sunarlar. Elma, muz, portakal, çilek, brokoli, ıspanak ve havuç gibi çeşitli meyve ve sebzeleri tüketerek günlük vitamin ve mineral ihtiyaçlarınızı karşılayabilirsiniz.
B. Et, Balık ve Tavuk: Çoğu et ürünü – dana eti, tavuk, hindi ve balık gibi – doğal olarak glüten içermez. Bununla birlikte, önceden marine edilmiş veya panjurlu etlerde veya işlenmiş et ürünlerinde (sosisli sandviç gibi) glüten bulunabilir. Bu nedenle, et alırken dikkatli olun ve ambalajları okuyun.
C. Süt Ürünleri: Süt ürünleri genellikle glüten içermeyen gıdalardır, ancak işlenmiş ürünlerde glütenli maddeler bulunabilir. Süt, yoğurt ve taze peynir gibi doğal süt ürünlerini tercih edin ve katkı maddeli ürünlerden kaçının. Ayrıca ambalaj etiketini kontrol ederek glüten içermeyen sertifikaya sahip olduğunu onaylayın.
D. Baklagiller ve Tohumlar: Kinoa, mercimek, fasulye ve nohut gibi baklagiller ve chia tohumları, keten tohumları ve kabak çekirdeği gibi tohumlar sağlıklı protein kaynaklarıdır ve diyetlerinde glüten içermemek isteyen kişiler için mükemmeldir. Bu besinler ayrıca, lif açısından da zengindirler ve sindirim sistemi sağlığına katkı sağlarlar.
Glüten içermeyen bir yaşam tarzı benimsemek, ilk başta zorlu gibi görünebilir; ancak, doğal olarak glüten içermeyen gıdaların zengin olduğunu göz önünde bulundurarak dengeli bir diyet oluşturmak mümkündür. Bu çeşitlilik sayesinde, sağlıklı beslenmeye odaklanırken aynı zamanda lezzetli yemekler de hazırlayabilirsiniz.
Neden Bazı İnsanlar Gluten İçermeyen Gıdalara Yöneliyor?
Son yıllarda, pek çok insan glütene duyarlık ya da çölyak hastalığı nedeniyle glüten içermeyen gıdalara yöneliyor. Glüten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür ve bazı bireylerde sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu bölümde, insanların neden glüten içermeyen gıdalara yönelme eğiliminde olduğunu üç ana nedenle açıklamaktayız: çölyak hastalığı, glütene duyarlılık ve diyet tercihleri.
A. Çölyak Hastalığı: Çölyak hastalığı, glüten tüketimi ile tetiklenen ve ince bağırsağın zarar görmesine yol açan otoimmün bir rahatsızlıktır. Yaklaşık her 100 kişiden birinde görülen bu hastalık, bağışıklık sisteminin glüteni zararlı bir madde olarak algılaması sonucu ortaya çıkar. Çölyak hastalığı olan bireyler, glüten tüketimiyle karın ağrısı, ishal, kilo kaybı gibi sindirim problemleri yaşayabilirler. Bu nedenle, glüten içermeyen bir diyet bu kişiler için gereklidir.
B. Glütene Duyarlılık: Glütene duyarlılık (non-çölyak glüten hassasiyeti olarak da bilinir), çölyak hastalığının teşhis edilmemiş bir bireyin glüten tüketimiyle semptomlar yaşaması durumudur. Bu durumdaki bireyler, glütenli gıdaları tükettiklerinde gaz, şişkinlik ve yorgunluk gibi sorunlar yaşayabilirler. Glütene duyarlı olan kişiler için, glüten içermeyen ürünler tüketmek semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
C. Diyet Tercihleri: Son olarak, bazı insanlar sağlıklı yaşam hedefleri ve genel diyet tercihleri nedeniyle glüten içermeyen gıdalara yönelirler. Glütenin kilo alımına ve şişkinliğe neden olabileceği inancı, popüler diyetler arasında yaygın olduğundan, bazı insanlar bunu daha hızlı kilo vermek veya enerji seviyelerini artırmak amacıyla tercih ederler.
Özetle, çölyak hastalığı, glütene duyarlılık ve diyet tercihleri gibi nedenlerle birçok insan glüten içermeyen gıdalara yöneliyor. Bu sağlık problemleri yaşayan ya da belirli diyet hedefleri olan bireyler için, glüten içermeyen ürünler tüketmek daha iyi bir yaşam kalitesi sunabilir. Dolayısıyla, özellikle hassasiyeti olan kişilerin bu tarz beslenme düzenini tercih etmesi oldukça yaygınlaşmaktadır.
İleri Okuma
- https://colyak.org.tr/colyak-nedir/ ↩︎
- https://www.glutensizhayat.com.tr/gluten-duyarliligi/ ↩︎
- https://www.guven.com.tr/saglik-rehberi/gluten-nedir-gluten-hangi-besinlerde-bulunur ↩︎
- https://blog.korayspor.com/gluten-icermeyen-yiyecek-onerileri/ ↩︎
